U fokusu - Sreda 13.08.2025 - 11:23
Današnja Eparhija vranjska obuhvata područje u Srpskoj pravoslavnoj crkvi gde se nalaze temelji svetinja još iz najranijeg perioda hrišćanstva, zatim razvoja Vizantijskog i Srpskog carstva ali i iz perioda pod Osmanlijama i kasnijeg oslobođenja i sticanja nezavisnosti.
Foto: Ok Radio/Goran Mitić
Pored bogatog nasleđa, u gradu i okolini, gotovo svake godine se obnavlja neka svetinja ali i gradi nova, jer grad Vranje kao i resorno ministarstvo, izdvajaju sredstva za ove namene.
S toga, prvi tekst na OK Portalu u okviru projekta „Pravoslavno nasleđe Vranja - značajan potencijal u očuvanju srpskog identiteta“, govori upravo o istoriji Eparhije vranjske, kao stožeru pravoslavlja na ovim prostorima.
Vizantijski car Lav III Isavrijanac stavio je celo istočno područje Balkana pod crkvenu i političku vlast Carigrada u 7. veku. Posle toga nastaje postepeno formiranje slovenske crkvene i političke vlasti.
U povelji vizantijskog cara Vasilija II, iz 1019. godine, pominje se grad Vratios, kome ime označava oblast ili župu Vranje kao i grad Vranje u toj oblasti. Taj grad i ta oblast potpali su pod duhovnu vlast Eparhije prištinske.
Srpski župan Vukan, sin velikog srpskog župana Stevana Nemanje, prisajedinio je srpskoj državi od Vizantinaca vranjski predeo 1193. godine, ali za kratko vreme. Vranje se od tada pominje u letopisima kao prvo mesto koje su Srbi preuzeli od Vizantije.
Sveti Sava u životopisu svoga oca Stevana Nemanje - Simeona Mirotočivog, nabrajajući mesta i predele koje je njegov otac priključio srpskoj državi, piše: “A priloži ka zemlji svoga otačastva oblast nišavsku do kraja. Lipljan i Moravu zvano Vranje“.
U vreme procvata srpskog carstva u srednjem veku, većina vladara ostaviće zadužbine na ovom području, ali je svakako najznačajnija manastir Svetog Nikole u Vranju koji je kao metoh dodeljen Hilandaru a koji datira iz 14. veka.
Takođe, veoma zanimljiva crkva iz 13. veka na području Vranja je ona posvećena Svetoj Petki, nedaleko od Belog mosta u narodu poznatija kao Krstata džamija.
Iz 14. veka je i manastir Svetog Pantelejmona u Lepčincu, koji će biti mesto začetka komitskog četničkog pokreta za oslobođenje Stare Srbije, krajem 19. i početkom 20. veka.
Pad Srbije pod turskom vlašću doneće razaranja ali i uništenje naročito crkava i manastira, kako onih koji datiraju iz najranijeg perioda hrišćanstva, tako i onih kasnije građenih. Ovde treba pomenuti ostatke crkvišta na lokalitetu Markovo kale.
Još pod vlašću Osmanlija, Vranje će u 17. veku dobiti Saborni hram, koji je središnja crkva Eparhije vranjske i spomenik je kulture. Takođe, u tom periodu biće izgrađen i Sobinski hram. Nakon oslobođenja, narod koji je živeo na ovom području kao i doseljenici iz Stare Srbije, obnavljaće stare porušene crkve ali i podizati nove svetinje.
Takođe, treba pomenuti manastir u Dubnici, zatim crkve i crkvišta u Poljanici ali i manastir Svetog Stefana u Žapskom, Svetog Pantelejmona u Lepčincu kao i Svetog Đorđa.
Zbog brojnosti svetinja ovaj deo okoline Vranja, otac Pajcije, nekada iguman u Svetom Prohoru, nazvaće Vranjska Sveta gora. Ove crkve i manastiri odigraće važnu ulogu u formiranju komitskog četničkog pokreta.
Takođe, treba pomenuti i crkvu Svetog Ilije u Vranjskoj Banji izgrađenu početkom 19. veka.
Vranje će biti dom i za ruske Belogardejce, koji će u arhitektonskom smislu ostaviti gradu u nasleđe crkvu Svete Petke na Šaprancu. Nakon Drugog Svetskog rata i uspostavljanja komunizma, utihnuće i verski život na ovom području ali će se početkom devedesetih opet rasplamsati pravoslavna.
Obnavljaju se stare i grade nove svetinje. Posebno mesto ovde zauzima crkva u centru grad posvećena Justinu Ćelijskom i Vranjskom. Na teritoriji grada poslednjih nekoliko godina niču novi hramovi a jedan od njih je i onaj na Bunuševcu.
Ono što je karakteristično za većinu svetinja, pored verskog nasleđa one su i pravi muzeji u malom gde se čuvaju vredni eksponati. Takođe, za njih se vezuju brojna čudesa kao i izvori lekovite vode. Sve to zajedno može da bude veoma zanimljiva ponuda grada, kako u razvoju verskog, tako i turizma uopšte ali i pozicioniranja Vranja na kulturnoj mapi Srbije i šire.
Važno je pomenuti i velikog teološkog filozofa oca Justina Popovića, rođenog Vranjanca. Sve to zajedno predstavlja izuzetno bogatstvo, široj javnosti manje poznato.
Ovaj medijski sadržaj sufinansiran je sredstvima iz budžeta grada Vranja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu, nužno ne odražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
Ok Radio
Vrati se na kategoriju U fokusu
