U fokusu - Sreda 08.10.2025 - 09:38
Manastir Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana nalazi se iznad sela Gornje Žapsko, oko 20 kilometara jugoistočno od Vranja i jedna je od najpoznatijih i najposećenijih svetinja Eparhije vranjske.
Foto: Ok Radio,Goran Mitić
Prvi pisani izvori o manastiru potiču iz vremena oslobođenja Vranja i južne Srbije od Turaka, 1878. godine, prema kojima je manastirska crkva sagrađena na temeljima stare srednjovekovne i obnovljena u vreme kneza Miloša Obrenovića 1843. godine.
Manastir je nekoliko kilometara udaljen od sela Ristovac, nekadašnje granice Srbije sa Turskom i do oslobođenja 1912. godine imao je značajnu stratešku i misionarsku ulogu.
Danas, manastir Svetog Stefana je poznat po ikonopisu, prevođenju i izdavaštvu.Takođe, sestrinstvo ovog manastira se bavi organskom proizvodnjom hrane za lične potrebe, pčelarstvom i spravljanjem preparata od lekovitog bilja.
Početkom 20. veka, u Svetom Stefanu se nalazila Versko - učiteljska škola, tzv. Psaltirska bogoslovija, koju je završilo oko četrdeset sveštenika.
Istorija manastira Svetog Stefana nije prošla bez poznatih ličnosti, poput Prepodobnog Justina Ćelijskog i Vranjskog, čuvenog srpskog bogoslova, doktora teologije i profesora univerziteta.
Sveštenička porodica Popović doselila se u Gornje Žapsko početkom 19. veka. Jerej Aleksa, deda Prepodobnog Justina, služio je kao seoski paroh u manastiru Svetog Stefana, a njegov otac Spiridon pohađao je Versko - učiteljsku školu.
Tridesetih godina 20. veka u ovoj svetinji utočište je našao belogardejski kapetan Nikolaj Sofronjicki, koji se desetak godina starao o manastiru, koji je tada imao veliko imanje i šumu.
U Drugom svetskom ratu manastirski konak je zapaljen od strane bugaraske okupacione vojske i uništena je manastirska arhiva. Po završetku rata, Nikolaj se vraća u Rusiju, a nekada veliko manastirsko imanje znatno je umanjeno 1948. godine, Zakonom o eksproprijaciji, kojim je manastiru oduzeto oko 22 hektara obradive površine i još oko 16 hektara šuma i pašnjaka.
Godine 1953. u manastir Svetog Stefana dolazi sestrinstvo od devet monahinja, na čelu sa igumanijom Ilarijom, ali ga usled teških životnih uslova već 1959. godine napušta. Tada je manastir potpuno zapusteo, a od 1959. do 1994. godine nema monaštva, već brigu o njemu vode lokalni sveštenici.
Po dolasku episkopa Pahomija na tron Eparhije vranjske 1992. godine, kao i nekadašnjeg igumana hilandarskog, arhimandrita Pajsija, a dobrom voljom lokalnog sveštenstva i vernika, mnogih preduzeća i pojedinaca, započeta obnova manastira Svetog Stefana ponovo je nastavljena uz podršku Ministarstva kulture Republike Srbije, Opštine Vranje i građevinskog preduzeća „Novogradnja“.
Početkom 1994. godine, ovde se naseljava mlado sestrinstvo, pod duhovnim rukovodstvom arhimandrita Pajsija. U manastiru se neguje i tradicija vizantijskog pojanja.
Sadašnja crkva je jednobrodna, dograđena 1992. godine. U periodu od 1994. do 1997. godine podignut je prvi konak, koji je kasnije (2006 - 2012) proširen i rekonstruisan. Godine 1998. izgrađen je bazen za vodu. Izradom arteškog bunara na kilometar od manastira 2008. godine, konačno je rešen dugogodišnji problem vodosnadbevanja.
Gostoprimnica je podignuta 2014. godine, a poslednjih godina izvršeno je kompletno parterno uređenje porte manastira, sa otvaranjem novog prilaza, pomoćnim objektima i ogradnim zidom.
Procesom restitucije u periodu od 2015-2017. manastiru je vraćena sva oduzeta imovina, tako da manastir sada poseduje ukupno blizu 50 hektara zemlje.
Med iz manastirskog pčelinjaka i lekovito bilje monahinje upotrebljavaju kao dodatni sastojak u proizvodnji sirćeta, sirupa i melema. Ove proizvode one prave u biljnoj apoteci, koja funkcioniše u manastiru Svetog Stefana.
Negde 2013. godine u manastiru je nastala mala radionica, koja je bila začetak današnje biljne apoteke. Sestrinstvo manastira Nere iz Rumunije, koje se već bavilo izradom preparata od lekovitog bilja, pomoglo je ovdašnjim monahinjama u sticanju znanja i iskustva u ovoj oblasti.
Biljke koje koriste za pripremanje preparata monahinje beru u planinskim predelima oko manastira na području Poljanice, Besne Kobile i Vlasine i to na mestima udaljenim od prometnih puteva i bilo kog izvora zagađenja.
Svi sastojci su prirodnog porekla, a kontrolu njihovog kvaliteta obavlja Institut za javno zdravlje "Dr Milan Jovanović Batut" u Beogradu. Preparati proizvedeni u Biljnoj apoteci mogu se kupiti u samom manastiru i poručiti preko interneta.
Veliki broj očuvanih crkava i manastira na ovom području, kao i mnoštvo crkvišta i manastirišta, svedoči o bogatoj duhovnoj tradiciji Vranja i njegove okoline.
Veruje se da je u ovim krajevima, u narodu poznatom kao Vranjska Sveta Gora ili Vranjogorje, tokom srednjeg veka živelo i do hiljadu i dve stotine monaha.
Svi oni ostavili su bogato kulturno, duhovno i materijalno nasleđe, budućim generacijama, kao trajno zaveštanje, učinivši ovo područje duhovnim rasadnikom, koje je često bilo na meti osvajača.
Ovaj medijski sadržaj sufinansiran je sredstvima iz budžeta grada Vranja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu, nužno ne odražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
Ok Radio
Vrati se na kategoriju U fokusu
